در سال‌های اخیر، رشته مهندسی محیط زیست (Environmental Engineering) به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین و بین‌رشته‌ای‌ترین حوزه‌های مهندسی در سطح جهانی شناخته شده است. با توجه به افزایش نگرانی‌ها نسبت به تغییرات اقلیمی، آلودگی منابع طبیعی، مدیریت پسماند و کمبود آب، نیاز به متخصصانی که بتوانند راهکارهای علمی و مهندسی برای حفاظت از محیط زیست ارائه دهند، بیش از پیش احساس می‌شود.
در این مطلب از موسسه اعزام دانشجوی علمی نو، قصد داریم به‌صورت جامع به معرفی رشته مهندسی محیط زیست بپردازیم و موضوعاتی از قبیل سرفصل‌های درسی، گرایش‌ها، بازار کار داخلی و بین‌المللی، میزان درآمد و همچنین چشم‌اندازهای تحصیل در این رشته به‌ویژه در کشور محبوبی مانند انگلستان را بررسی کنیم. همچنین در پایان می‌توانید با رزرو وقت مشاوره پذیرش تحصیلی با مؤسسه اعزام دانشجوی علمی نو، شرایط و رزومه‌تان را برای اپلای در این رشته به‌طور تخصصی بررسی کرده و مسیر درستی برای اپلای تحصیلی خود انتخاب کنید.
رشته مهندسی محیط زیست چیست
محیط زیست یک گرایش از رشته مهندسی عمران است که برای حفاظت از مردم در برابر آثار مخرب و نامطلوب زیست محیطی از جمله آلودگی هوا و بهبود کیفیت کلی محیط زیست اهمیت فراوانی قائل است. همانطور که در مطلب بهترین رشته های مهندسی برای اپلای به این موضوع اشاره کردیم، این رشته مهندسی یکی از رشته های محبوب، مورد تقاضا و پول ساز حال حاضر دنیا است و می تواند گزینه بسیار خوبی برای انتخاب رشته تحصیلی و تحصیل در خارج از کشور باشد.
به طور کلی مهندسان این رشته در جهت بهبود چرخه بازیافت، دفع زباله، سلامت عمومی و کنترل آلودگی آب و هوا فعالیت می‌کنند و هدف مهندسی محیط زیست اطمینان از این موضوع است که توسعه اجتماعی و استفاده از منابع آب، زمین و هوا پایدار بوده و با مدیریت بهینه، آلودگی و تخریب محیط زندگی انسان ها و حیوانات به حداقل ممکن می‌رسد.
این رشته مهندسی به تحصیل درباره مشکلات آب، خاک و هوا می‌پردازد و با توسعه راه حل‌های فنی مورد نیاز، این مشکلات را همسو با نگرانی‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و قانونی حل، تضعیف و یا کنترل می‌کند.
مهندسین عمران محیط زیست به طور اختصاصی با فعالیت های مرتبط با آبرسانی و فاضلاب، مدیریت کیفیت آبهای سطحی و آبهای زیرزمینی، اصلاح سایت‌ها و منابع آلوده و مدیریت پسماند جامد در ارتباط و تعامل هستند.
فعالیت این شغل مهندسی در برنامه ریزی، طراحی، ساخت و ساز و بهره‌برداری از تاسیسات تصفیه آب و فاضلاب در شهرداری های و صنایع، مدل سازی و آنالیز کیفیت آبهای سطحی و آبهای زیرزمینی، تحقیق و آموزش کاربردی، طراحی سیستم‌های خاک و بازسازی، اجرای تجهیزات، فروش و بازاریابی تجهیزات کنترل محیط زیست، برنامه ریزی برای دفع و استفاده مجدد از آب و فاضلاب و جمع آوری، انتقال، پردازش، بازیافت و دفع مواد زائد جامد طبق روش‌های مهندسی پذیرفته شده خلاصه می‌شود.
مهندسان محیط زیست نقش بسیار مهمی در حفاظت از محیط زندگی ما دارند، این بدین خاطر است که راه حل‌های مهندسی تعیین شده توسط قانون برای مطابقت با استانداردهای زیست محیطی مورد نیاز است.
این رشته تحصیلی مهندسی دامنه وسیعی از دروس شیمی، بوم شناسی، زمین شناسی، هیدرولیک، هیدرولوژی یا همان آب شناسی، میکروبیولوژی، اقتصاد و ریاضیات را در خود جای داده است. بد نیست بدانید که پیش از این در اواسط دهه 60 میلادی این رشته تحصیلی را با نام مهندسی بهداشت یا sanitary engineering میشناختند و بعدها نام آن را به مهندسی محیط زیست تغییر دادند.
رشته مهندسی محیط زیست کارشناسی ارشد
اگر قصد تحصیل در کانادا و یا دانشگاه های آمریکا را در رشته کارشناسی ارشد مهندسی داشته باشید، باید به این موضوع توجه کنید که معمولاً دو نوع کارشناسی ارشد برای این رشته مهندسی ارائه می‌شود که شامل ارشد علوم بر پایه تحقیقات و دارای پایه نامه (thesis) و ارشد محیط زیست بدون پایان نامه می‌شود.
تحصیل در رشته کارشناسی ارشد مهندسی environmental نیازمند مدرک کارشناسی در زمینه علوم یا همان bachelor of science است و دارای شرایط پذیرش تحصیلی اختصاصی است که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.
بنابر اطلاعات ارائه شده در وبسایت دانشگاه هوستون، تکمیل مقطع ارشد مهندسی محیط زیست دارای پایان نامه نیازمند این است که هر دانشجو مجموعه تحقیقات اختصاصی را که توسط یکی از اعضای اصلی برنامه مهندسی محیطی (عضو هیئت علمی دفاع از پایان نامه) توصیه شده را به انجام برساند.
به طور معمول، عضو هیئت علمی دانشگاه و پایان نامه حمایت مالی از دانشجو و تحقیق وی به عمل می‌آورد. معمولاً مقطع کارشناسی ارشد مهندسی نیازمند دو سال و یا حتی بیشتر برای تکمیل دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی، برنامه‌ریزی و اجرای تحقیقات و نوشتن و آماده سازی پایان نامه است.
عموماً کارشناسی ارشد این رشته در دانشگاه‌های مختلف خارجی از 24 واحد درسی و دوره تحصیلی، 6 واحد پایان نامه نظیر CIVE 6399 و CIVE 7399 در کنار حداقل دو بار ثبت نام در سمینارهای مرتبط تشکیل می‌شود.
بنابر اطلاعات این دانشگاه، دانشجویان تمام وقت کارشناسی ارشد این رشته که از حمایت مالی دانشگاه برخوردار می شوند، باید در هر ترم پاییز و بهار 12 واحد درسی را اتخاذ کنند و برای ترم تابستان نیز 6 واحد درسی را انتخاب نمایند.
دانشجویان تمام وقت این امکان را دارند تا در هر ترم تحصیلی واحدهای درسی تحقیقاتی را جایگزین کار دوره آکادمیک خود کنند. ثبت نام در دوره های آموزشی و تحقیقاتی مهندسی دانشگاه نیازمند یک مشاور پژوهشی دانشکده است که نمرات S به معنای رضایت و یا U به معنی عدم رضایت از نتیجه کار را به شما می‌دهد. لازم به ذکر است که دوره های سطح بندی و یا پیش نیاز این دوره مشمول 12 واحد و یا 6 واحد درسی ذکر شده در بالا نمی‌شوند.
کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست بدون پایان نامه نیازمند این است که دانشجو 30 واحد درسی را اتخاذ کند. دانشجویانی که قصد دارند این مقطع تحصیلی را در خارج از کشور به صورت بدون پایان نامه یا همان Non-thesis بگذرانند، باید به صورت شخصی هزینه های مورد نیاز را تامین کرده و به طور معمول به شکل پاره وقت در سر کلاسها حاضر شوند.
به طور معمول یک دانشجوی بین المللی با برداشتن 2 کلاس درسی در یک ترم تحصیلی بلند مدت و 1 کلاس درسی در هر ترم تابستان می‌تواند مقطع کارشناسی ارشد مهندسی را در مدت زمان 2 سال به پایان برساند. همچنین دانشجوها ملزم هستند تا به عنوان بخشی از مدرک تحصیلی خود در دو سمینار درسی مرتبط با رشته شرکت کنند.
سرفصل رشته علوم و مهندسی محیط زیست
همانند سایر رشته‌های مهندسی در خارج از کشور، دوره‌های آموزشی و درسی مهندسی محیط زیست نیز گسترده بوده و با رشته های دیگری نظیر شیمی، ریاضیات، جغرافیا، تکنولوژی، بیولوژی، اقتصاد و سایر گرایش های مهندسی نظیر عمران و معدن تداخل و هم پوشانی دارد.
این رشته تحصیلی ممکن است برای آن دسته از دانشجویانی که علاقه مند به مقوله سلامت عمومی به عنوان حلقه ارتباطی بین کیفیت و کمیت محیط و سلامت هستند جالب و هیجان‌انگیز بوده و فراهم کننده فرصت های تحصیلی و آموزشی در زمینه‌های بیماری‌های قابل انتقال از طریق آب، آلوده کننده‌ها و اجرای قوانین بهداشت باشد.
به طور معمول این رشته مهندسی با نیم نگاهی به قوانین اولیه مهندسی و چگونگی ارتباط آنها با محیط زندگی شروع می‌شود و به مطالعه موضوعاتی نظیر مکانیک سیالات، انتقال گرما و جرم، ریاضیات مهندسی، مهندسی ترمودینامیک، اصول مهندسی فرآیند و معرفی شیمی شروع می‌شود.
با تحصیل در این رشته شما یاد می گیرید که چگونه از این دانش برای بررسی و تحلیل موقعیت ها استفاده کنید و در مورد استفاده از بهترین فناوری برای حل چالش های زیست محیطی تصمیم گیری نمایید و از این موضوع مطمئن شوید که توسعه اجتماعی و استفاده از منابع تا حد ممکن پایدار نگه داشته شود.
در این رشته تحصیلی رویکردهای مختلفی از جمله یادگیری بر پایه مشکل، آموزش‌ها و کلاسهای آزمایشگاهی به شما آموزش داده می شود. در برخی از دانشگاه‌های خارجی این فرصت به دانشجویان داده می‌شود که یک سال از دوره آموزشی خود را در صنعت مرتبط کار کرده و یا به صورت دانشجوی انتقالی چند ترم را در یک دانشگاه و کشور دیگر بگذرانند؛ تا از این طریق دیدگاه‌های جدیدی کسب کرده و یادگیری خود را به کار گیرید.
با پیشروی در این دوره دانشگاهی و پرمخاطب، شما قادر خواهید بود تا مدرک تحصیلی خود را براساس علایق خود و ماژول‌های انتخابی تنظیم کنید و از میان موضوعات تصفیه آب، بازیافت، کنترل آلودگی، سلامت عمومی، دفع زباله، طراحی پایدار و مبحث تولید، گرایش مناسب حال خود را انتخاب نمایید و مهارت های خود را برای مشاغل آینده نظیر کارشناس کیفیت، مهندسی سیستم‌های زیست محیطی، مهندسی منابع آب و مدیریت زباله ارتقا دهند.
رشته مهندسی محیط زیست در انگلیس
رشته مهندسی محیط زیست در انگلیس یکی از جذاب‌ترین و کاربردی‌ترین حوزه‌های مهندسی در دهه‌های اخیر به شمار می‌رود؛ چرا که این رشته به‌طور مستقیم با حفظ منابع طبیعی، کنترل آلودگی، مدیریت پسماند و مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی در ارتباط است. دانشگاه‌های انگلستان با تکیه بر رویکردهای میان‌رشته‌ای، امکانات پژوهشی پیشرفته و ارتباط قوی با صنعت، بستر بسیار مناسبی برای دانشجویان علاقه‌مند به این رشته فراهم کرده‌اند.
دوره‌های مهندسی محیط زیست در انگلیس معمولاً بین ۳ تا ۴ سال در مقطع کارشناسی و ۱ سال در مقطع کارشناسی ارشد به طول می‌انجامند. مباحثی که در این رشته پوشش داده می‌شود شامل شیمی محیط زیست، بوم‌شناسی، تصفیه آب و فاضلاب، کنترل آلودگی هوا، مدیریت زباله، سیاست‌گذاری زیست‌محیطی و توسعه پایدار است. این برنامه‌ها اغلب همراه با پروژه‌های گروهی، کار میدانی، آزمایشگاه و مطالعات موردی طراحی شده‌اند تا دانشجو را برای ورود به بازار کار یا ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر آماده کنند. برخی از دانشگاه‌های خوب این رشته عبارتند از:
۱. دانشگاه لیدز – University of Leeds
دوره کارشناسی ارشد Environmental Engineering and Project Management MSc در این دانشگاه، تلفیقی از دانش فنی مهندسی محیط زیست و مهارت‌های مدیریت پروژه را ارائه می‌دهد. مباحثی چون منابع آب، کنترل آلاینده‌ها و مدیریت زباله در این دوره بررسی شده و دانشجویان برای ارائه راه‌حل‌های اقتصادی و سازگار با محیط‌زیست تربیت می‌شوند.
۲. دانشگاه منچستر – University of Manchester
این دانشگاه در دوره MPhil مهندسی محیط زیست، بستر مناسبی برای تحقیق و پژوهش در زمینه‌هایی چون انرژی زیستی، حمل‌ونقل کم‌کربن، اقتصاد انرژی‌های تجدیدپذیر و جذب کربن فراهم کرده است. دانشجویان می‌توانند با همکاری اساتید برجسته در پروژه‌های چندرشته‌ای نقش فعالی ایفا کنند.
۳. دانشگاه نیوکاسل – Newcastle University
دوره ارشد در این دانشگاه، دانش عملی و فنی برای بررسی، نمونه‌برداری و تجزیه‌وتحلیل منابع طبیعی را به دانشجویان می‌آموزد. از جمله مباحث مطرح‌شده می‌توان به تصفیه آب، کنترل آلودگی خاک، هوای پاک و طراحی مداخلات زیست‌محیطی در کشورهایی با درآمد مختلف اشاره کرد.
۴. دانشگاه شفیلد – University of Sheffield
کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست و انرژی در این دانشگاه پاسخ‌گوی نیاز روزافزون جامعه به مهندسان متخصص در حوزه محیط زیست است. این دوره در یکی از بزرگ‌ترین دانشکده‌های مهندسی انگلستان ارائه می‌شود و فرصت آموزش در کنار پژوهش‌های روز را برای دانشجویان فراهم می‌سازد.
۵. دانشگاه آبردین – University of Aberdeen
دوره کارشناسی با تمرکز بر آبهای سطحی، کیفیت منابع آبی، تصفیه فاضلاب و سلامت عمومی طراحی شده است. این دانشگاه در رتبه اول اسکاتلند برای رشته مهندسی عمومی قرار دارد و آموزش‌های آن در راستای بازار کار طراحی شده‌اند.
۶. دانشگاه کرانفیلد – Cranfield University
یکی از دانشگاه‌های تخصصی و پژوهش‌محور بریتانیاست که دوره ارشد را برای فارغ‌التحصیلان مهندسی و علوم پایه طراحی کرده است. این دوره مورد تأیید نهادهای معتبری نظیر CIWEM، CIWM و IAgrE است و شما را برای پاسخگویی به چالش‌های زیست‌محیطی جهانی آماده می‌سازد.
۷. دانشگاه ناتینگهام – University of Nottingham
دوره کارشناسی در این دانشگاه، یکی از دوره‌های بسیار شناخته‌شده و معتبر است که توسط نهادهایی نظیر IChemE و IOM3 اعتبارسنجی شده. این رشته در لیست ۱۰ برتر گاردین و Complete University Guide برای مهندسی شیمی و محیط زیست قرار دارد.
بنابر گزارش وبسایت Glassdoor، میانگین حقوق پایه مهندسان محیط زیست در بریتانیا حدود ۳۳.۹۲۱ پوند در سال است. البته بسته به تخصص، تجربه کاری و موقعیت شغلی، درآمد این افراد می‌تواند تا ۹۲.۰۶۰ پوند در سال نیز افزایش یابد.
رشته مهندسی محیط زیست و بازار کار
این رشته دانشگاهی جزو بهترین رشته های تحصیلی در دنیا محسوب شده و از بازار کار بسیار خوبی در کشورهای مختلف دنیا برخوردار بوده و جزو محبوب ترین و پول سازترین رشته های مهندسی محسوب می‌شود.
به طور کلی، شرکت‌های ارائه دهنده مشاوره، شهرداری‌ها، آژانس‌های دولتی، صنایع و سازمان‌های غیر دولتی و پیمانکاران تخصصی، صنایع شیمیایی، شرکت های تجهیزات آب و فاضلاب، صنایع تولیدی سوخت و انرژی، بخشهای محلی بهداشت، کارفرمایان بالقوه مهندسان عمران با تخصص محیط زیست و مهندسان این رشته تحصیلی محسوب می‌شوند.
به بیانی دیگر، فارغ التحصیلان رشته مهندسی محیط زیست می‌توانند از مهارت های شغلی زیر یکی را انتخاب کرده و به صورت تخصصی به کار در آن بپردازند:
- مهندس محیط زیست
- متخصص کیفیت هوا
- دانشمند محیط زیست
- محقق محیط زیست
- تکنسین محیط زیست
- مهندس فروش محیط زیست
عناوین شغلی پر تقاضا و مختص رشته مهندسی محیط زیست در بازار کار بین المللی شامل موارد زیر می‌شود:
- مدیریت پسماند جامد
- ارزیابی و کاهش اثرات زیست محیطی
- تامین و تصفیه آب
- تصفیه فاضلاب
- مدیریت آلودگی هوا
- مشاور محیط زیست
- مهندس سازه ها و ساختمان های سبز
- مهندس فاضلاب
- بازرس کیفیت هوا
- مدیر پروژه آب
بنابر آمار دولتی آمریکا، میزان درآمد سالانه یک مهندس محیط زیست به طور تقریبی برابر 88.860 هزار دلار در سال 2019 بوده است و قرار است شغل‌های مرتبط با این رشته تحصیلی تا سال 2029 تا 3 درصد افزایش داشته باشد.